Rzeczny Ogród EkoEdukacji - Taras dolny
KUCHNIA BŁOTNA
Co to za urządzenie?
Kuchnia błotna to laboratorium na świeżym powietrzu, gdzie możecie za pomocą różnych zmysłów poznawać struktury, zapachy czy wygląd naturalnych materiałów w waszym otoczeniu. Błotne kuchnie to miejsca „brudnej zabawy” – kontaktu z ziemią, gliną, błotem i wodą. Wykorzystajcie swoją wyobraźnię! Kuchnia błotna rozwinie w was umiejętność jeszcze bardziej kreatywnych zabaw. Z materiałów dostępnych na wyciągnięcie ręki możecie stworzyć coś z niczego, np. wykwintne danie z gliny i roślin. Brzmi smacznie? W kuchni możecie też zbadać rzeczne materiały – rośliny czy ukryte pod wodą dno koryta rzecznego (z pomocą rodziców i przy niskim poziomie wody!).
Cele edukacyjne
W kuchni błotnej do zabaw wykorzystajcie materiały pozyskane w okolicy, na przykład piasek lub glebę, rośliny rosnące na terenach nadrzecznych. Wąchajcie, dotykajcie i oglądajcie struktury występujące nad rzeką. Laboratorium na świeżym powietrzu pozwoli wam na poznanie – poprzez zabawę –budowy rzeki, jej znaczenia i tego, jak funkcjonuje rzeczny ekosystem. Dodatkowym elementem błotnego laboratorium jest możliwość zbadania konsystencji różnych składników (np. ciekłych i stałych) i tego, jak ona się zmienia, gdy je wymieszacie. Podciągnijcie rękawy i zanurzcie się w rzecznych materiach!
Proponowana aktywność dla rodzin oraz jej przebieg
W kuchni błotnej możecie puścić wodze fantazji, bawiąc się zarówno samemu, jak i w grupie. Budowa, ale też sama nazwa kuchni zachęca do kulinarnych zabaw i eksploracji, tworzenia np. zup z pokrzywy i mniszków. Skorzystajcie z nadrzecznych naturalnych materiałów: ziemi, piachu, patyków czy dzikich roślin. Pamiętajcie, że zbierając rośliny, zostawiamy przynajmniej połowę okazów, nigdy nie zrywamy wszystkich roślin na danym stanowisku. Opiekunie, pomóż swojemu dziecku w korzystaniu z kuchni błotnej. Za pomocą mieszanki błota spróbujcie odtworzyć skalę różnych rzecznych organizmów: ryb, bobrów, planktonu. W rzece mieszkają organizmy w bardzo różnych rozmiarach!
Warto przynieść ze sobą swoje foremki, zabawki, garnki… Wszystko, co posłuży do dobrej zabawy z piaskiem, wodą, kamieniami, roślinami.
Proponowana aktywność dla grup oraz jej przebieg
1. Podejdźcie do brzegu rzeki i sprawdźcie, jakie zwierzęta w niej widzicie, jakie rośliny porastają jej brzeg. Wymieńcie je, pomyślcie również o tych, których aktualnie nie ma w zasięgu waszego wzroku. Nauczycielu, nauczycielko, pomóż dzieciom rozpoznać napotkane gatunki.
2. W rzece żyją również organizmy, których nie widać gołym okiem: zooplankton i fitoplankton. Te nazwy brzmią bardzo naukowo, ale już je wyjaśniamy: oznaczają one organizmy unoszące się w wodzie, nieraz mikroskopijne, czasami trochę większe. Są pokarmem dla innych zwierząt, a ich najbardziej rozpoznawalną cechą jest to, że nie pływają, tylko dryfują z rzecznym nurtem. Plankton może być zwierzęcy – zooplankton (na pewno skojarzycie go z zoo!) lub roślinny – wtedy mówimy o fitoplanktonie. Ten organizm wymaga czystej wody o odpowiednich cechach chemicznych, np. pH (czyli wskaźnika kwasowości lub zasadowości). Od działalności człowieka zależy więc dobrostan planktonu, a co za tym idzie, dobrostan innych zwierząt, dla których jest on pokarmem.
3. Zauważcie, że nie widać go gołym okiem, szczególnie gdy stoi się na brzegu rzeki. Będziemy więc potrzebować narzędzia, które pomoże nam go zobaczyć.
4. Do tego celu wykorzystajcie sprzęt laboratoryjny – mikroskop ze szkiełkami do umieszczania preparatów, probówkę do pobrania próbek z rzeki oraz pipetę do stworzenia preparatu. To wszystko brzmi bardzo profesjonalnie!
5. Pobierzcie do probówki wodę. Starajcie się zbierać ją z powierzchni rzeki.
6. Stwórzcie z pomocą opiekuna preparat: kroplę wody z probówki umieśćcie między szkiełkami i włóżcie je na stopę mikroskopu. Teraz czas na obserwację planktonu!
7. Z pomocą nauczyciela ustawcie parametry mikroskopu i ostrość, a potem powiedzcie, co widzicie. Niech każde dziecko po kolei spojrzy przez okular mikroskopu. Podpowiedź: szukajcie tego, co się rusza.
8. Resztę wody z probówki wylejcie do rzeki – niech pozostały tam plankton wróci do swojego domu.
UWAGA: wszystkie zadania koniecznie wykonujcie pod opieką dorosłych!
RÓWNOWAŻNIA
Co to za urządzenie?
Równoważnia może być meandrującą rzeką! Przekonajcie się sami, próbując pokonać jej wąską kładkę. Jak sama nazwa wskazuje – będzie wymagać to od was zmysłu równowagi i uważności!
Równoważnia jest instalacją, która ma zwrócić waszą uwagę na kwestię wędrówek zwierząt w tzw. korytarzach ekologicznych, którymi są między innymi rzeki, oraz na ich rolę w przemieszczaniu się pomiędzy poszczególnymi siedliskami.
Spróbujcie przejść wąską kładkę, która uświadomi wam, jakie trudności napotykają zwierzęta w drodze przez miasto, oraz wymyślcie rozwiązania, które pomagają im w przemieszczaniu się i życiu w rzecznym ekosystemie.
Cele edukacyjne
Równoważnia pomyślana jest tak, aby zaangażować was we wspólne projektowanie bezpiecznej przestrzeni dla zwierząt, a jednocześnie zwrócić uwagę na to, jak działalność człowieka (budowa dróg przecinających korytarze, zanieczyszczenia rzeki bądź bardzo niski jej poziom wywołany antropopresją) może utrudnić życie zwierzęcym mieszkańcom miasta.
Równoważnia naśladuje bieg rzeki, będzie zatem wymagała zachowania koncentracji w przechodzeniu wąskiej ścieżki, a to pomoże ćwiczyć waszą koordynację ruchową. Celem równoważni jest dobra zabawa z odrobiną sportowego zacięcia oraz uruchomienie wyobraźni i lepsze poznanie rzecznego ekosystemu jako korytarza ekologicznego i siedliska zwierząt i roślin.
Proponowana aktywność dla rodzin oraz jej przebieg
Wcielcie się w rolę wybranych przez was zwierząt zamieszkujących rzeczną dolinę w mieście i spróbujcie przejść równoważnię, naśladując sposób ich poruszania się oraz wyobrażając sobie trudności, na jakie natrafiają zwierzęta. Wyobraźcie sobie, że równoważnia jest korytarzem ekologicznym w zatłoczonym mieście i musicie przejść z jednego siedliska do drugiego. Zaobserwujcie zwierzęta nad brzegiem rzeki i w jej korycie albo pomyślcie, które miejskie zwierzęta mogą korzystać z jej zasobów. Wybierzcie to, które lubicie najbardziej, a następnie wcielając się w nie, przejdźcie całą równoważnię. Postarajcie się zrobić to za jednym razem! Opiekunowie– wy również wcielcie się w zwierzęta. Dołączając do dzieci w pokonywaniu równoważni, możecie stworzyć zwierzęce rodziny! Możecie również odegrać rolę przeszkód, które napotykają zwierzęta na swojej drodze, a tym samym asekurować dzieci na równoważni. Pomyślcie wspólnie, co można by zmienić w mieście, aby wesprzeć zwierzęta.
Proponowana aktywność dla grup oraz jej przebieg
1. Poszukajcie zwierząt oraz roślin na brzegu Cybiny. Część z nich będzie można zaobserwować, ale dzieci z pomocą opiekuna mogą wyobrazić sobie inne zwierzęta, jak np. bobra żyjącego na dalszym odcinku rzeki. Grupa wybranych zwierząt będzie podstawą kolejnej części aktywności. Poza zwierzętami zamieszkującymi koryto rzeki pomyślcie również o tych korzystających z niego jako wodopoju, miejsca zdobywania pożywienia. Pamiętajcie o tych, którym rzeka służy do przemieszczania się, tj.: rybach, planktonie, ptakach, bobrach, nietoperzach, sarnach.
2. Pomyślcie nad siedliskami, w których żyją wymienione zwierzęta, i o tym, jaką dodatkową funkcję pełni dla nich rzeka przepływająca przez miasto. Obserwacje prowadźcie nad rzeką. Zastanówcie się nad przeszkodami uniemożliwiającymi zwierzętom przemieszczanie się w mieście, takimi jak przebiegające drogi czy brak wody spowodowany działalnością człowieka.
3. Następnie udajcie się do Rzecznego Ogrodu Ekoedukacji i odnajdźcie równoważnie. Znajdziecie je w części ogrodu koło rzeki i Eksperymentalnego Ogrodu Dziedzictwa. Obie równoważnie mogą być podstawą proponowanej aktywności.
4. Każde z dzieci wybiera jedno ze zwierząt mieszkających w rzecznej dolinie, aby następnie wcielić się w jego rolę. Naśladujcie sposób poruszania się czy tempo danego zwierzęcia. Możecie również w trakcie przechodzenia pochylni i
wyobrażonych przeszkód zmieniać się w inne zwierzęta, dla których ich pokonanie nie stanowi problemu. Różne zwierzęta różnie radzą sobie w przestrzeni przyrody dzikiej i tej miejskiej. Zaobserwujcie, które zwierzę najlepiej odnajduje się w mieście.
5. Każde dziecko może wejść w rolę danego zwierzęcia, zwracając uwagę na czyhające na nie zagrożenia. Zaproszenie do wcielenia się w konkretny gatunek pozwala dzieciom wczuć się w sytuację zwierzęcia i przekonać się, jakie zagrożenia stworzone przez człowieka utrudniają życie faunie. Takie doświadczenie uwrażliwia dzieci na potrzeby innych żywych istot należących do ekosystemu.
6. Dodatkowym elementem utrudniającym przejście przez równoważnię i wymagającym większego skupienia i zwinności może być tworzenie przez inne dzieci przeszkód – wydawanie dźwięków głośnych samochodów, budowanie ulic biegnących przez rzekę (np. w formie patyków na równoważni). Ta aktywność wymaga asysty nauczyciela, który będzie czuwał nad bezpiecznym przebiegiem zabawy. Ważnym elementem jest szukanie rozwiązań mających na celu pomoc zwierzętom.
UWAGA: wszystkie zadania koniecznie wykonujcie pod opieką dorosłych!
ŚCIEŻKA BOSYCH STÓP
Co to za urządzenie?
Lubicie wyzwania? Spróbujcie w takim razie pokonać (na bosaka!) ścieżkę bosych stóp. To zbudowana tylko z naturalnych materiałów przestrzeń sensoryczna, stworzona, by oddziaływać na różne zmysły. Znajdziecie na niej podesty wypełnione naturalnymi materiałami: otoczakami, piaskiem, szyszkami, innymi słowy tym, co znajduje się w korycie rzeki. Pokonajcie trasę, rozpoznając poszczególne materiały. Zbadajcie je: sprawdźcie fakturę dzięki dotykowi, zobaczcie, jakie mają kolory, wąchajcie je! A teraz pora na wyzwanie: zdejmijcie buty i spróbujcie przejść po piachu, otoczakach i innych ciekawych materiałach. Zdajcie się na swoje stopy!
Cele edukacyjne
Na ścieżce znajdziecie materiały naturalne przypominające te, które znajdują się w korycie rzecznym: szyszki, piasek, kamienie. Poprzez eksplorowanie ścieżki bosych stóp możecie nauczyć się rozpoznawać materiały występujące w korycie rzeki czy na jej brzegach, w bezpieczny sposób poznając budowę rzeki i jej cechy fizyczne.
Proponowana aktywność dla rodzin oraz jej przebieg
Nad brzegiem rzeki spróbujcie odszukać jak najwięcej naturalnych materiałów: może to być piach, rzeczny muł lub kamienie. Zastanówcie się, jak one wyglądają, czy mogą być ciężkie czy lekkie, jaki jest w dotyku mokry piach, czy rzeka i tworząca ją materia mają charakterystyczny zapach. Następnie podejdźcie do ścieżki bosych stóp (znajduje się w części ogrodu nad rzeką) i przekonajcie się z bliska, z czego stworzona jest rzeka. Uwaga! To zadanie będzie wymagało od was bosych stóp – one będą waszymi przewodniczkami w odkrywaniu tego, co znajduje się na ścieżce. Wchodźcie po kolei do stanowisk z różnorodnymi materiałami. Które z nich są przyjazne dla waszych stóp? Które są mniej wygodne do przemierzania ich na bosaka? Teraz już wiecie, z czego zbudowana jest rzeka – z faktur, zapachów, różnych ciężkości i kolorów!
Proponowana aktywność dla grup oraz jej przebieg
1. Podejdźcie do brzegu rzeki i spróbujcie odnaleźć jak najwięcej materiałów, które tworzą jej koryto. Może to być piach, kamienie czy rośliny.
2. Spróbujcie określić ich cechy tylko na podstawie wyglądu – czy są ciężkie, śliskie, jak pachną.
3. Jeżeli niski poziom wody na to pozwala, zaobserwujcie więcej elementów rzecznego dna. Jeżeli poziom wody jest wysoki, zdajcie się na swoją wyobraźnię oraz własne doświadczenia – może ktoś z was miał kiedyś okazję kąpać się w rzece?
4. Po rozpoznaniu materiałów odnajdźcie ścieżkę bosych stóp – znajdziecie ją w części Rzecznego Ogrodu Ekoedukacji znajdującej się nad rzeką.
5. W poszczególnych donicach znajdziecie materiały, które budują rzekę. Teraz poza zmysłem wzroku zaangażujcie również węch i dotyk! Zbadajcie strukturę, wagę i zapach materiałów. Uwaga! Poza dotykaniem rękami zachęcamy was do zdjęcia butów i przemierzenia ścieżki bosą stopą, jak sama nazwa wskazuje! Spróbujcie dotykiem stóp określić porowatość podłoża, wygodę poruszania się. Zachowajcie równowagę i skoncentrujcie się na swoich stopach i tym, co znajduje się pod nimi.
6. Po przejściu ścieżki przy wsparciu nauczyciela zastanówcie się, jak powstaje piach czy gładkie otoczaki, co wpływa na ich wygląd i strukturę, jak mogą się zmieniać w zależności od warunków panujących w rzece.
UWAGA: wszystkie zadania koniecznie wykonujcie pod opieką dorosłych!
LABIRYNT
Co to za urządzenie?
Są to dwa labirynty stworzone z plecionej wikliny z wierzby, jednej z najbardziej charakterystycznych roślin występujących nad rzekami oraz z irgi. Żywe, zielone ściany jednego labiryntu zachęcają do wejścia w głąb i dają możliwość przeniesienia się do leśnego szałasu, który żyje własnym życiem i rośnie w nieograniczony sposób. W drugim labiryncie wykonanym z wierzby możecie zobaczyć rzemieślniczy wyrób z porastającej brzegi rzeki Cybiny wierzby.
Cele edukacyjne
Labirynt umożliwi wam bliski kontakt zieloną, żywą przestrzenią, która integruje wszystkie zmysły, zachęca do zabawy w poszukiwanie wyjścia lub kryjówki, co rozwinie waszą umiejętność orientacji w terenie. Żywa instalacja wzbudzi waszą ciekawość i zachęci do odkrywania nieznanych miejsc oraz do nauki stron świata. Północ, południe, wschód, zachód - orientuj się!
Proponowana aktywność dla rodzin
Schowajcie się w zielonym szałasie, znajdźcie drogę wyjścia z labiryntu. Możecie bawic sie w liściastą bazę lub starodawny dom. Spójrzcie na zielone ściany labiryntu i zastanówcie się, jak to możliwe, że one cały czas rosną!? Labirynt jest przestrzenią, w której możecie spacerować, biegać, poszukiwać innych, bawić się w chowanego, gonito czy po prostu odpocząć w cieniu w upalny dzień. Wyznaczcie kierunek wyjścia z labiryntu i spróbujcie opuścić go dzięki podpowiedziom rodziców dotyczących stron świata.
Proponowana aktywność dla grup oraz jej przebieg
1. Pod opieką nauczyciela, z pomocą kompasu lub aplikacji kompas w telefonie sprawdźcie swoje położenie. W jakim kierunku znajdują się: wschód, zachód, północ, południe. Opiekun grupy może wytłumaczyć dzieciom skąd biorą się kierunku świata, czym jest róża wiatrów, dlaczego wiedza o tym, gdzie znajdują się poszczególne strony może pomóc w codziennym życiu.
2. Przejdźcie do labiryntu znajdującego się nad rzeką, stworzonego z irgi. Niech każde z dzieci spróbuje go przejść, dostając się do jego wyjścia. Spróbujcie przejść labirynt w obu kierunkach - każdorazowo zaczynając od innej strony.
3. Pomóżcie osobom przechodzącym labirynt jego przemierzenie, korzystając z wiedzy o stronach świata i tym, gdzie znajdują się północ, południe, wschód, zachód.
4. Możcie przejść labirynt na dwa sposoby: korzystając z określnego wcześniej położenia, to jest wskazując osobie w labiryncie rzeczywiste kierunki wyznaczone dla miejsca, w którym się znajdujecie, lub używając ich jako zamienników kierunków: lewo, prawo, przód, tył. W ten sposób utrwalicie wiedzę i dowiecie się, że ich znajomość może przydać się w codziennym życiu.
UWAGA: wszystkie zadania koniecznie wykonujcie pod opieką dorosłych!
WIANEK
Co to za urządzenie?
Jest to drewniana wyspa wyłaniająca się z pola porośniętego ziołami i kwiatami. Wśród nich można znaleźć rośliny, z których wyplata się świętojańskie wianki. Miejsce zaprasza urokiem przyrody do rozpoznawania roślin zielarskich i użytkowych naturalnie występujących w ekosystemie Cybiny.
Cele edukacyjne
Wianek umożliwi wam poznanie gatunków rodzimych ziół i kwiatów, które mają znaczenie w lokalnej kulturze i obrzędowości, a także współtworzą bioróżnorodność rzecznego środowiska Cybiny. Przestrzeń ta daje wam możliwość przebywania w otoczeniu urokliwej zieleni oraz zdobywania wiedzy na temat tradycji ludowych nawiązujących do poszczególnych roślin na przestrzeni wieków.
Proponowana aktywność dla rodzin oraz jej przebieg
Powąchajcie, dotknijcie i rozpoznajcie rośliny, które was otaczają. Na chwilę zostańcie botanikiem, zielarką, przyrodniczką i poznajcie gatunki roślin, które żyły tu przed nami. Wianek to miejsce, w którym możecie odpocząć w towarzystwie roślin, usłyszeć i zobaczyć owady zapylające liczne kwiaty miododajne i poznać gatunki naturalnie występujące nad Cybiną.
Proponowana aktywność dla grup oraz jej przebieg
1. Zabierzcie ze sobą lupę i poszukajcie interesujących was roślin.
2. Pobawcie się w botanika, przyrodniczkę, naukowca i zbadajcie pod szkłem powiększającym budowę kwiatów, łodyg czy liści.
3. Możecie przygotować notatki na temat roślin, które odkryjecie. Opiszcie ich kolory, zapach, liczbę płatków i liści oraz inne charakterystyczne cechy budowy, które was zainteresują. Wspierajcie się atlasami i książkami botanicznymi, które pomogą wam rozpoznać poszczególne rośliny.
4. Postarajcie się dowiedzieć, do czego te rośliny mogły służyć dawnym mieszkańcom doliny Cybiny i czy dziś także się z nich korzysta.
5. Usiądźcie w kręgu we wnętrzu Wianka i przypomnijcie sobie tradycje związane z ziołami, które praktykowano w waszym rodzinnym domu. Może pamiętacie ziołową herbatkę z macierzanki u babci albo zapach ziołowego bukietu, który stał na stole u dziadka? Opowiedzcie sobie nawzajem o tych wspomnieniach, a jeśli ich nie macie, zapytajcie mamę, tatę lub kogoś z rodziny o takie zwyczaje związane z obecnymi tu roślinami.
UWAGA: wszystkie zadania koniecznie wykonujcie pod opieką dorosłych!